Sevgili Okuma Dostu,
Kitap okumayı sevdiğiniz ve çocuğunuzun da kitapla hoşça vakit geçirmesini istediğiniz için şu an burada olduğunuzu düşünüyoruz. Çocuklarımızla birlikte okuyarak dünyamızı büyüteceğimiz bir program hazırladık.
Okul öncesi dönemdeki 0-5 yaş grubu çocuklarla birlikte okumayı sevdiğimiz 250 kitaplık bir liste oluşturduk. Şimdi iki haftada bir uzun listeden yaptığımız kısa seçkiyi sosyal medyadan paylaşıyoruz. Seçkilerimizi oradan izleyebilirsiniz. Bunun yanı sıra her seçkide bir kitap için hazırladığımız birlikte okumayı kolaylaştıran rehberlere de web sayfamızdan ulaşabilirsiniz.
Okumanın, bizim ve çocuklarımızın gelişimini olumlu etkileyebilen bir süreç olduğunu biliyoruz. Çocuğumuzla yaşamı, duygularımızı, düşüncelerimizi, hayallerimizi paylaşmamızı sağlayacak ortak bir dili, birlikte okuyarak geliştirebiliriz. Biz bu programla, yaşam boyu gereksinme duyacağımız bir ortak dil geliştirme sürecini desteklemek ve kolaylaştırmak istiyoruz.
Unutmayın aşağıda paylaştığımız tüm önerileri aynı anda yapmak zorunda değilsiniz, hatta bir kitabı okurken hepsini birden uygulayıp kendinizi ve çocuğunuzu yormayın. Kitabın akışına göre; çocuğunuzun isteklerine, sorularına göre sizlere sunduğumuz önerilerden uygun olanları ve zevk alabileceklerinizi deneyimleyin. Okuma zevki her şeyden önce gelir.
Birlikte okuma, birbirimizle ve yaşamla bir ilişki kurma biçimi. Okuyarak düşünebilir, hissedebilir, yaşama anlam katabilir ve dünyamızı büyütebiliriz.. “Birlikte Okuma” sürecine dört aşamada bakıyoruz:
Birlikte okuma, aynı kitabı yan yana, aynı mekanda kendi kendine okuma değildir. Birlikte okuma, bizim için, birlikte seslendirme, çözme, sökme, anlama, eleştirme halidir. Yan yana, sıcacık bir ortamda, gözle, sözle iletişim kurmadır. Birlikte öğrenmedir. Bir paylaşım fırsatıdır. Her bireyin kendi dünyasını
büyüttüğü bir süreçtir. Okumaya başlamadan önce ilk yapılacak iş tabiî ki kitapla buluşmaktır. Kitabı, ister evdeki rafınızdan veya kitapçıdan almış olun; ister bir kütüphaneden, arkadaşlarınızdan ödünç alın, fark etmez; okumaya başlamadan bazı hazırlıklar yaparsanız okuma zevkiniz daha da artacaktır.
Okumaya Başlamadan:
Birlikte okuma, adından da anlaşılacağı gibi, birden fazla kişiyi gerektiriyor; buna göre, örneğin bir masal kitabı okuyacaksanız kitabı birlikte okuyanların (yetişkin ve çocuk olabilir) her birinin zevkle okumak isteyecekleri, ilgi duyacakları, anlayabilecekleri/anlamaya çalışacakları, üzerine düşünüp hayal kuracakları, yaratıcılıklarını besleyecekleri bir kitap seçmelisiniz. Kitabı birlikte seçmeniz işinizi kolaylaştıracaktır. Ayrıca bu süreci birlikte karar vermenin bir uygulaması olarak değerlendirebilirsiniz.
Masal kitabınızda resimler ve yazılar olacak. Kitabınızı birlikte okuyacağınız çocuk(lar) resimleri okumayı biliyor; ancak, yazıyı okumayı bilmiyor olabilirler. Bunu akılda tutup seçtiğiniz kitabı önermeden önce lütfen kitabı baştan sona kendiniz okuyun, resimlerini inceleyin, birlikte keyifle okuyacağınız, yaşama değer veren, haklara saygı gösteren öğeler içermiyorsa, bu durumla nasıl baş edeceğinizi önceden düşünün. Kitaptan çok, kitabı nasıl okuduğunuz
belirleyici. Hangi kitabın okunacağına birlikte karar verdikten sonra; okumaya başlamadan önce;
- Bilmediğiniz kelimeler, kavramlar, ifadeler, terimler vb. varsa, nereden nasıl öğreneceğiniz konusunda hazırlıklı olun.
(Çocuğunuzun da nereden bilgi edinileceğine ilişkin önerisi olabilir. Birlikte okuma sırasında onları dinleyin.) - Kitaptan yola çıkarak bazı etkinlikler yapabilirsiniz; kitapla ilgili bir animasyon olabilir, kitapta geçenlerle
ilişkilendirebileceğiniz şarkılar, şiirler, oyunlar aklınıza gelebilir. Bunları bir kenara not edin, gerekebilir. - Çocuğunuzun da grubun/ikilinin eşit haklara sahip bir üyesi olduğunu aklınızdan hiç çıkarmayın. Bu şu demek; onlar da sayfa çevirme, soru sorma, açıklama, örnekleme, önerme konularında en az sizin kadar söz sahibidirler; unutmayın birlikte okuma her bir bireyin eşit olduğu bir ilişki!
Başlangıçta:
Birlikte okuma, birlikte öğrenme, birlikte büyüme halidir. Her bireyin kendi dünyasını büyüttüğü bir süreçtir. Bu nedenle;
Başka sesler ya da kişiler tarafından rahatsız edilmeyeceğiniz sessiz, birbirinize odaklanacağınız bir yere yerleşin; nerede okuyacağınıza da birlikte karar verebilirsiniz. Oturma odası, mutfak, kapı önü, oyun çadırı…
nereyi beğenirseniz.
Kitabı okuyanların, kitabı, iç sayfalarını, resimlerini görebilecekleri bir şekilde yerleşmelerinde yarar var. Önce kitabın dış ön kapağından başlayın, sonra isterseniz arka kapağa ve masal başlamadan önceki iç kapaklara birlikte şöyle bir hızlıca göz atın. Bunu yaparken;
Kitabın kapağındaki resmi, adını, yazarını, illüstratörünü / resimleyenini / çizerini paylaşın; varsa aldığı ödül işaretinin ne olduğunu konuşun; arka kapaktaki bilgilere, bandrolüne, vb. kısaca değinin. Böylece kitap oluşturma süreci ile ilgili ön bilgileri gözden geçirmiş olabilirsiniz.
Kim bilebilir ki, belki yanınızda bir yazar/çizer adayı vardır? Herkes ne gördüğünü paylaşabilir, düşüncelerini ve kitaptaki masala /öyküye dair tahminlerini söyleyebilir.
Eğer kitapta farklı kokular geçiyorsa, farklı kokuları gözünüz kapalı koklayıp tahmin yürütme; farklı sesler geçiyorsa, sesleri tanıma, bedensel hareketler geçiyorsa, minik hareketleri hatırlama ya da hayal etme gibi ısınma etkinlikleri yapabilirsiniz.
Yok eğer yeni kitabı okumak için heyecan doruktaysa, hemen başlayın okumaya, hiç oyalanmayın, dalın masal dünyasına.
Okuma Süresince:
Kitabı okumaya resimlerinden başlayabilirsiniz; böylece harfleri henüz
tanımayan çocuğunuz resimleri okuyabilir, size masalla ilgili güzel bir
başlangıç yapabilir. Sadece kitabı açın, “birlikte bakalım neler var?” deyin, sözü ona bırakın. Unutmayın söz hakkı önemli bir haktır.
Yazılara gelince, seslendirme bir sanattır, çocuklara kitap okuyan her yetişkin de bir sanatçı; miniklere kitap okurken jestlerini, mimiklerini kullanmaya, ses tonunu bir şeylere benzetmeye çalışmayan yetişkin ne gördüm ne duydum! Özgürce kullanın hepsini, siz özgür olun ki çocuğunuz da taklit etsin, özgürce düşünebilsin, hayal kurabilsin, aklındakileri söze dökebilsin. Çocuklar gözlemle ve etraflarındaki kişilerle etkileşime girerek öğreniyorlar.
Yeri geldiğinde bilmediğiniz bir kelimeyi birlikte başkalarına sorarak, (çocuğunuz da sorabilir) sözlükten, ansiklopediden, internetten araştırarak birlikte öğrenebilirsiniz. Böylece çocuğunuz araştırma yapmanın ilk adımlarını fark etmeye başlar. Ayrıca günlük yaşantınızda da “bilmiyorduk, şuradan öğrendik” diye hatırla(t)mayı ihmal etmeyin. Hatta öğrenmeden önce kitapta bu kelimenin geçtiği cümleyi tekrar okuyarak tahminde bulunup, acaba bu kelime ne anlama geliyor olabilir diye konuşabilirsiniz.
Okuduğunuz kitapla ilgili aklınıza gelen her şeyi sorabilir, kitabı bir öğrenme, tanıma, hatırlama, anma aracı olarak görebilirsiniz. Kim bilir belki kitaptan yola çıkıp bir çocukluk anınızı bile keyifle paylaşabilirsiniz; o an aklınıza geliveren anınız çocuğunuzun sizi tanıması için bir fırsat oluverir.
Soruları kitapta olandan başlayarak sorabilirsiniz? Gazetecilik sorularını biliyoruz. 5N 1K. Arkasından kitapta olmayan ya da henüz “o” sayfaya gelmediğiniz şeylerle ilgili fikir yürütmeyi kolaylaştıracak sorularla devam edebilirsiniz, “Buna bağlı ne olmuş olabilir?”, “Şimdi ne olacak?“ gibi kitaptaki olaylarla ilgili merak uyandıran soruların yanı sıra, “Sen olsan ne yapardın?”, “Niçin?” soruları da sohbeti sürdürmek, düşünmeyi başlatmak için işe yarayabilir.
Duyguları da ihmal etmemek gerek; “Ne hissetmiş olabilir?” den başlayıp, “Hiç öyle hissettin mi?”, “Sen ne hissederdin?” ile sürdürebilirsiniz paylaşımı. Öykü kitapları okumak başkalarının duygularını anlamanın ve kendi duygularını ifade edebilmenin başladığı bir süreç. Kitap bahane; birlikte okumak, anlamak, düşünmek, hatırlamak, hayal kurmak şahane!
Kitaptakileri günlük yaşantılarınızla ilişkilendirmeniz, kitap bittikten sonra, kitabı günlük yaşantınızda hatırlamanıza, anmanıza, yeni durumlara göre yeniden anlamaya çalışmanıza yol açabilir. Kitaplar bir kez birlikte okundu mu sizin için paha biçilmez bir sohbet kaynağı olabilir. Ne de olsa kitapları anlamaya alışmak, yaşamı anlamaya çalışmakla el eledir.
Birlikte okumak bir keyif halidir. Okuduklarınızı yarattıklarınızla zenginleştirebilirsiniz. “Kitaptan yola çıkarak bazı etkinlikler yapabilirsiniz; kitapla ilgili bir animasyon olabilir, kitapta geçenlerle ilişkilendirebileceğiniz şarkılar, şiirler, oyunlar aklınıza gelebilir, bunları bir kenara not edin, gerekebilir” demiştik. Yeri geldikçe bu etkinlikleri yaratabilir, sergileyebilir, evdeki okuldaki çevredeki başkalarını da zengin dünyanıza dahil edebilirsiniz, onların da dünyalarını büyütebilirsiniz.
Birlikte okurken zamanın nasıl geçtiğini anlamayabilirsiniz. Okumaya ne kadar süre ayıracağınızı başlamadan önceden konuşup belirleyebilirsiniz..
Bazen çocuğunuz planladığınız süreden önce de yorulabilir, ilgisi dağılabilir; okuma keyfini böyle durumların kaçırmasına izin vermeyin. Bu gibi durumlarda kitabı yarım bırakıp daha sonra ele almak, önce okunanları yeniden hatırlamak için de bir fırsat sağlar. Ara verin, kitabı ‘bir oturuşta bitirmek’ gibi bir zorunluluğunuz yok nasılsa. Başka bir zaman yeniden devam edeceğinize söz verin ve sözünüzde durun yeter.
Kitabı okumak, etkinlikler, vb hepsi bittikten sonra yeniden başa dönüp kitabınızı hızla, hiç kesmeden bir kez daha okuyun.
Çocuklar aynı kitabın onlarca, yüzlerce kez okunmasından zevk alır. Hiç tereddüt etmeden yeniden okuyun. Yetişkinler de unutup yeniden
okumuyorlar mı? Her okuduğunuzda yepyeni bir farkındalık anı yaşamıyor musunuz?
Okuyun, tekrar okuyun, çok sevdiyseniz kaç kez okuduğunuza aldırış etmeden, aylar, yıllar sonra tekrar okuyun.
Bitirdikten Sonra:
Kitabı okumayı bitirip elinizden bıraktığınızda “okuma” sonlanmıyor; kitaba ilişkin birlikte konuşmayı sürdürebilirsiniz, kitaba ya da içinde geçen kişilere, olaylara ilişkin yeni düşüncelerinizi, duygularınızı paylaşmaya devam edebilirsiniz. Günlük yaşantınızla olan benzerliklere, farklılıklara işaret edebilirsiniz. Ne de olsa okur da sürekli değişiyor; farklı bakış açıları geliştiriyor.
Bazen bir kitap başka bir kitabın okunması için bir neden oluyor; aynı yazarın başka bir kitabı, aynı konuda başka bir yazarın başka bir öyküsü…. Sürüp gidiyor. Bu süreçte çocuğunuzun yazar isimlerini erken yaşlarda öğrenmesi ile bazı yazarların kitaplarını özellikle takip etmeye başladığını bile görebilirsiniz.
Bu, ilerleyen yıllar için de vazgeçilmez bir alışkanlık oluyor.
Yaşam boyu keyifli okumalar diliyoruz, kitaplarınızla ve birlikte okuduğunuz kişilerle anılarınız artsın, sağlıklı kalın.
Sevgilerimizle,
Okuma Kültürü Derneği
#okumakdunyanıbuyutur
